“Những người tạm trú gặp phải nhiều rào cản khi tiếp cận dịch vụ và việc làm trong khối Nhà nước, tạo ra phí tổn xã hội và bất công”. Nhận định này được đưa ra tại hội thảo công bố báo cáo nghiên cứu hệ thống đăng ký hộ khẩu ở Việt Nam do Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam và Ngân hàng Thế giới (WB) tổ chức sáng 16-6.
Gánh nặng hộ khẩu đè người nghèo
“Gia đình ông T. tạm trú ở Đà Nẵng đã 10 năm nay. Ông T. là công nhân, mẹ ông 75 tuổi và mắc bệnh. Tổ trưởng tổ dân phố đề nghị phường xét, đưa gia đình ông vào danh sách hộ nghèo nhưng phường từ chối vì gia đình ông T. không có hộ khẩu. Vì thế, ông T. không được bảo hiểm y tế (BHYT) miễn phí ở Đà Nẵng” - ông Vũ Hoàng Linh, chuyên gia kinh tế ở nhóm toàn cầu về nghèo và công bằng xã hội, khu vực châu Á-Thái Bình Dương, WB, kể.
Vì vậy theo ông Linh, cứ hai tuần một lần, ông T. lại phải xin nghỉ phép để đưa mẹ về Quảng Nam - nơi có hộ khẩu lấy thuốc để được BHYT chi trả thuốc men.
Tuy vậy, đây không phải là trường hợp cá biệt. Hộ khẩu không chỉ gây khó cho người dân về vấn đề BHYT mà còn khiến họ mất thêm chi phí trong việc tiếp cận các dịch vụ hành chính. Cạnh đó, người tạm trú còn phải trả tiền điện, nước cao hơn người có hộ khẩu. “Không có hộ khẩu khiến người tạm trú không sử dụng một số thủ tục giấy tờ tại nơi cư trú mà phải về nơi thường trú làm thủ tục. Điều này gây tốn kém tiền bạc, thời gian. Một công nhân ở Sóc Trăng làm việc tại TP.HCM không có hộ khẩu nên phải về lại tỉnh làm thủ tục xin xác nhận nhiều loại giấy tờ. Tiền đi lại mất 260.000 đồng và cô này phải xin phép nghỉ ba ngày làm việc” - ông Linh dẫn chứng.
Làm thủ tục cấp hộ khẩu tại TP.HCM.
Mạnh tay bỏ hộ khẩu?
Chuyên gia kinh tế Gabriel Demombynes của WB kể ông đọc được câu chuyện về một nữ cử nhân y khoa. Người này sau khi tốt nghiệp bằng giỏi đã nộp đơn vào một số bệnh viện ở TP.HCM nhưng đến đâu cũng gặp câu hỏi: “Có hộ khẩu TP.HCM không?”. Do nữ cử nhân này không có hộ khẩu nên nhiều bệnh viện từ chối nhận. “Hộ khẩu đã tạo ra bất bình đẳng về cơ hội việc làm” - ông Gabriel nhận định.
Tương tự, trong nhận định của báo cáo về hộ khẩu cũng cho thấy những người tạm trú thường khó tiếp cận việc làm ở khu vực công và xu hướng này ngày càng tăng. “Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng đều đặt điều kiện yêu cầu hộ khẩu bắt buộc cho các vị trí công chức thông thường. Yêu cầu này chỉ được miễn đối với những trường hợp đặc biệt” - ông Linh thông tin thêm.
Ông Đặng Nguyên Anh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, nhận xét đến nay hộ khẩu vẫn có mặt trong hầu hết các lĩnh vực, dịch vụ mà người dân tiếp cận. Nó đang cản trở người dân tiếp cận những dịch vụ công hoặc trong mối quan hệ với chính quyền. “Những rào cản cũng gây ra ảnh hưởng tới trẻ em về BHYT, giáo dục, làm hạn chế khả năng thay đổi địa vị xã hội của các thế hệ tương lai nên đã đến lúc phải cải cách” - ông Anh đề nghị.
Tags: hộ khẩu, TP. Hcm, y khoa, bất công, BHYT, xã hội
